بهترین و موفق‌ترین کارکنان شما ممکن است در مقاطعی تمایلی به حضور در محل کار نداشته باشند و یا در صورت حضور در محل کار، انرژی منفی خود را به بقیه هم سرایت بدهند و جو نامطلوبی ایجاد کنند. این پدیده اگر مقطعی باشد و تکرار نشود، ممکن است یک خستگی ساده باشد که با استراحت کوتاه برطرف شود؛ اما اگر به کرات این حالات روحی را در کارکنان خود مشاهده می‌کنید، لازم است چاره‌ای بیندیشید. ممکن است کارکنان شما در آستانه فرسودگی شغلی باشند!
فرسودگی شغلی چیست؟
به زبان ساده فرسودگی شغلی که در انگلیسی به آن Occupational burnout می‌گویند، به فرایند تحلیل قوای روانی فرد شاغل گفته می‌شود که با یک یا چند روز استراحت از بین نمی‌رود و ممکن است با درجاتی از افسردگی همراه باشد. فرسودگی شغلی در طولانی‌مدت فرد را به جایی می‌رساند که احساس می‌کند دیگر نمی‌تواند به کار ادامه بدهد. در این صورت احتمال جدا شدن کارمند از سازمان قوت می‌یابد.
فرسودگی شغلی در نتیجه حجم زیاد کار، استرس شغلی بالا و محرک‌های تنش‌زای محیط کار در درازمدت رخ می‌دهد. این محرک‌ها ممکن است فقدان حمایت مادی و معنوی مافوق، تعداد زیاد مراجعان در روز و یا تنش‌های بین کارکنان باشد. فرد در طول زمان، تحت تاثیر این محرک‌ها دچار فروپاشی روانی و عاطفی می‌شود. فرسودگی شغلی بیشتر در مشاغل پزشکی، پرستاری، آموزشی و مشاغلی که با مسائل مالی سروکار دارند، رخ می‌دهد.
فرسودگی شغلی چگونه رخ می‌دهد؟
فرسودگی شغلی پدیده ای است که معمولاً کارمندان خوب با بازدهی بالا را نشانه می‌گیرد! این افراد هر کاری را که به عهده آنها گذاشته می‌شود، با آغوش باز می‌پذیرند؛ در نتیجه کارفرما کارها و مسئولیت‌های بیشتری را به آنها واگذار می‌کند. به تدریج سازمان یا واحد تحت نظر شما از عدالت کاری فاصله می‌گیرد و تقسیم کار ناعادلانه هر روز کارمندان شما را بیشتر از دیروز ناراحت می‌کند.
با زیاد شدن مسئولیت‌ها، بازدهی این افراد کاهش می‌یابد و به زمان بیشتری برای انجام دادن وظایف شغلی نیاز خواهند داشت. زیاد شدن خطای شغلی را هم به این مجموعه اضافه کنید. ممکن است تصور کنید کارکنان شما تنها درگیر یک خستگی جزئی هستند و حتی بابت خطای شغلی، آنها را بازخواست کنید؛ اما ناگهان با درخواست استعفای آنها روبه‌رو می‌شوید!
فرسودگی شغلی چه پیامدهایی دارد؟
فرسودگی شغلی یک پدیده روانی و عاطفی است، با این حال با عوارض جسمی و روان‌تنی همراه است. پیامدهای فرسودگی شغلی را در دو دسته جسمی و روحی می‌توان بررسی کرد.
پیامدهای جسمی فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی قبل از هر چیز خود را در قالب آسیب‌های جسمی و بدنی نشان می‌دهد. بی خوابی یا تغییر عادت‌های خواب، سردرد مداوم، کاهش اشتها یا بی‌اشتهایی عصبی، درد جسمی و خستگی مفرط از اولین علامت‌های این عارضه شغلی هستند. این علائم حتی در روزهای غیرکاری هم افراد را رها نمی‌کنند و از ساعت‌های ابتدایی صبح احساس خستگی با آنها همراه است.
پیامدهای روحی فرسودگی شغلی
در مراحل پیشرفته فرسودگی شغلی، علامت‌های عاطفی هم خود را نشان می‌دهند. بازدهی کاری فرد کم می‌شود و میل و رغبت خود را برای حضور در محل کار از دست می‌دهد. کم کم احساس بدی در مورد کار و کارفرما پیدا می‌کند و این نارضایتی را در محیط کار بروز می‌دهد. نگرش منفی به کار، به زندگی شخصی فرد هم سرایت می‌کند و حتی در روزهای غیر کاری، خود را در قالب نارضایتی از زندگی نشان می‌دهد.
فرسودگی شغلی؛ فردی یا سازمانی؟
نظریه‌پردازان علم مدیریت بر این باورند که فرسودگی شغلی یک پدیده فردی نیست و تا حد زیادی به فرهنگ سازمان بستگی دارد. از سوی دیگر این پدیده، مسری است و ممکن است از یک فرد به بقیه کارکنان سرایت یابد. ممکن است کارکنان شما در نتیجه عدم رعایت عدالت در پرداخت یا در نتیجه تقسیم کار ناعادلانه یا حتی عدم دریافت بازخورد مادی یا معنوی در قبال خدمات صادقانه خود، دچار فرسودگی شغلی شوند.
ممکن است به موقع مشکل را درک کنید و با اقدامات مقطعی، بتوانید به شرایط تسلط پیدا کنید؛ اما در نظر داشته باشید که اگر فرهنگ سازمان شما اصلاح نشود، این چرخه پس از مدتی تکرار می‌شود. البته در مواردی فرسودگی شغلی در نتیجه نوع کار رخ می‌دهد؛ مثلا در مشاغل پزشکی که فرد به طور مداوم با بیماران در تماس است، بروز این عارضه دور از انتظار نیست.
به خاطر داشته باشید که کارمندان خوب، سرمایه‌های معنوی شما هستند و باید برای حضورشان در سازمان تلاش کنید
فرسودگی شغلی را چطور مدیریت کنیم؟
حتی با وجود فرهنگ سازمانی نادرست، مدیران مستقیم می‌توانند بیشترین نقش را در جلوگیری از بروز فرسودگی شغلی یا درمان آن داشته باشند. راهکارهای زیر می‌توانند برای مدیریت این بحران راهگشای شما باشند:
نشانه‌ها را جدی بگیرید
کارکنان درون‌گرا علائم زیادی از خود نشان نمی‌دهند و ممکن است بدون کند و کاو، متوجه نشوید در آستانه فروپاشی هستند. بهتر است شناخت بیشتری از کارکنان خود و تایپ شخصیتی آنها داشته باشید تا بتوانید واکنش‌های روحی آنها را تشخیص بدهید و مدیریت کنید. با کارکنان خود درباره احساسات و مشکلاتشان گفتگو کنید.
نقش شما چه بوده است؟
وقتی علائم فرسودگی شغلی را در کارکنان خود مشاهده کردید، از خود بپرسید که نقش شما در بروز این مشکل چه بوده است؟ به خاطر داشته باشید که این یک فرایند دوسویه بین سازمان و کارکنان است و ممکن است افراد نقشی در بروز آن نداشته باشند. قبل از هر واکنشی تامل کنید و شرایط را به خوبی بسنجید.
از افراد خود حمایت کنید
راهکارهای مقابله با فرسودگی شغلی برای همه افراد یکسان نیستند و باید با هر کسی به فراخور ویژگی‌های شخصیتی او رفتار کنید. به کارکنان خود اطمینان بدهید که در این بحران، شما در کنار آنها هستید، نه در مقابلشان. عواملی را که باعث بروز این مشکل شده، مدیریت کنید و به فکر یک راه‌حل طولانی مدت برای آینده باشید.
پیشگیری از فرسودگی شغلی
اگر پدیده فرسودگی شغلی را در بین تعداد زیادی از کارکنان خود مشاهده می‌کنید، و اگر اصرار کارکنان به ترک سازمان بدون هیچ دلیل واضحی افزایش یافته، وقت آن است که به شیوه‌های مدیریت خودتان شک کنید! به یاد داشته باشید که کار کردن تحت فشار روحی لزوماً بازدهی را بالا نمی برد؛ بلکه ممکن است اثر عکس داشته باشد و در نهایت کسب و کار شما را دچار آسیب‌های زیادی کند. شما به عنوان کارفرما بیشترین زیان را از بروز فرسودگی شغلی بین کارکنان می‌بینید.
به خاطر داشته باشید که کارمندان خوب، سرمایه‌های معنوی شما هستند و باید برای حضورشان در سازمان تلاش کنید. این یک موضوع مقطعی و موردی نیست؛ بهداشت روانی کارکنان مسئله‌ای است که هرگز نباید از آن غافل بشوید. در نظر داشته باشید که همه چیز را نمی‌توانید با پول جبران کنید! ممکن است نارضایتی کارکنان، از عدم همدلی یا قدردانی لفظی و معنوی شما حاصل شده باشد. برای پیشگیری از بروز فرسودگی شغلی، سه راهکار به مدیران پیشنهاد می‌شود:
کارمندان شما روبات نیستند!
دور از ذهن نیست که کارکنان ناچار شوند در مقاطعی با ظرفیت بیشتری کار کنند، اما این روند نباید طولانی و همیشگی شود. ممکن است تصور کنید که در ازای حقوق ثابت، کار بیشتری دریافت می‌کنید؛ اما این کار در طولانی مدت خسارت بیشتری به شما می‌زند. می‌توانید با تقسیم کار درست و استفاده از پتانسیل‌های سایر کارکنان، برون‌سپاری و همکاری با فریلنسرها، فشار کاری را به صورت متوازن بین همه تقسیم کنید.
دست از کنترل کردن بردارید!
تعداد کارمندانی که بدون نظارت مستمر از کار کردن طفره می‌روند و بازدهی خوبی ندارند، کم نیست. با این حال افرادی هم هستند که ترجیح می‌دهند به روش خودشان کار کنند و نتیجه نهایی را به شما ارائه بدهند. این افراد را به حال خودشان بگذارید! بر نتیجه کار تمرکز کنید و اجازه بدهید جزئیات را خودشان مدیریت کنند.
View this post on Instagram
کلید قلب کارکنان را گم نکنید!
گاهی تمام چیزی که کارکنان شما به آن نیاز دارند، همدلی و حمایت معنوی است. مثلاً اگر دستاورد بزرگی داشته‌اند، در جمع از آنها قدردانی کنید؛ یا اگر در زندگی شخصی با مشکلی مواجه هستند، با آنها همدردی کنید. فقط با گفتن چند جمله دلگرم‌کننده، می‌توانید نیروی از دست رفته افراد را به آنها برگردانید. پس این موهبت را از کارمندانتان دریغ نکنید!
فرسودگی شغلی را دست کم نگیرید و به محض مشاهده علائم آن، به فکر راه حل باشید. مطالعه کتاب درباره فرسودگی شغلی بیشتر بدانیم شاید برای شما مفید باشد.