مغز ما مانند یک ماشین انرژی زا عمل می‌کند. با وجود این که مغز تنها 2 درصد از توده بدن را تشکل می‌دهد، 20 درصد از کل انرژی مورد نیاز ما را مصرف می‌کند. فرقی نمی‌کند که در حال انجام دادن محاسبات مغزی باشیم یا هیچ فعالیتی انجام ندهیم، مغز همیشه در حال فعالیت است. وقتی متوجه این درگیری‌های مغزی می‌شویم که هیچ فعالیتی انجام نمی‌دهیم و ذهن ما پرواز می‌کند. در چنین موقعیت‌هایی دچار نشخوار مغزی می‌شویم و الگوهای تفکر بیش از حد در مغز ما فعال می‌شوند. مهارت مدیریت ذهن شلوغ دقیقاً در چنین موقعیت‌هایی به داد ما می‌رسد!
مثلاً کافی است از ما بخواهند که به چیزی فکر نکنیم، مثلا در جلسه یوگا! درست وقتی تصمیم می‌گیریم به چیزی فکر نکنیم، افکار زیادی به مغز ما هجوم می آورند و ذهن ما را شلوغ می‌کنند. ممکن است شما یوگی نباشید! ولی ذهن شلوغ همیشه شما را به دردسر می‌اندازد؛ مخصوصاً وقتی سرگرم کار هستید و اگر مهارت مدیریت ذهن شلوغ را نداشته باشید، نمی‌توانید تمرکز کنید. اما چطور می‌توان ذهن شلوغ را مدیریت کرد؟ در این مقاله به شما می‌گوییم.
چرا ذهن ما اینقدر شلوغ است؟
از خودتان بپرسید: «5 ثانیه دیگر قرار است به چه چیزی فکر کنم؟!» سوال عجیبی به نظر می‌رسد؛ اما از پرسیدن این سوال هدفی داریم. تا وقتی به جواب این سوال فکر می‌کنید، موضوع خاصی به ذهن شما نمی‌رسد که در مورد آن فکر کنید. می‌بینید؟! شما در حال تمرکز برای یافتن جواب سوالی هستید که از خودتان پرسیده‌اید و مغز شما درگیر افکار دیگری نمی‌شود. پس تا تمرکزتان را از دست ندهید، ذهن شما با افکار بیهوده پر نمی‌شود.
وقتی به دنبال راه حل یک مسئله می‌گردید، ممکن است با ساعت ها فکر کردن هم به نتیجه نرسید. اما درست وقتی تصمیم می‌گیرید دست از فکر کردن بردارید، راه حل را پیدا می‌کنید! این حالت وقتی ایجاد می‌شود که شبکه حالت پیش‌فرض در مغز شما فعال شده باشد. وقتی کار فکری انجام نمی‌دهید و مغز شما در حال استراحت است، شبکه‌ای از نقاط مختلف در مغز شما به صورت هماهنگ شروع به فعالیت می‌کنند. به این نقطه‌ها که با هم مرتبط هستند، شبکه حالت پیش‌فرض یا Default Mode Network می‌گویند.
در چنین شرایطی مغز دست از حساب و کتاب برمی‌دارد و استراحت می‌کند. اما استراحت مغز به این معنی نیست که هیچ فعالیتی نمی‌کند! بلکه شروع به جستجو در احوال درونی شما می‌کند. همانطور که گفتیم، این ویژگی مغز جنبه‌های مثبت زیادی دارد، اما با این حال، ممکن است آزاردهنده هم باشد. وقتی زمان زیادی را در مغز خود می‌گذرانیم، ممکن است ارتباط خود را با واقعیتی که در آن زندگی می‌کنیم، از دست بدهیم. ذهن ما پر از تحریف ها و سوگیری‌های شناختی است که بر واقعیت ما تأثیر می‌گذارند. در واقع باید بتوانید شبکه حالت پیش‌فرض را رام کنید. در غیر این صورت افکار زیادی به ذهن شما هجوم می آورند و درگیر نشخوار ذهنی می‌شوید.
استرس چیست و با ما چه می‌کند؟
برای این که بتوانید ذهن خود را مدیریت کنید و افکار مخرب را از آن بیرون برانید، لازم است بدانید استرس چیست، چطور حاصل می‌شود و چه تاثیری بر روح و روان شما دارد. استرس یک پاسخ طبیعی به تهدیدها یا چالش‌های پیرامونی است که باعث ترشح آدرنالین و کورتیزول در بدن می‌شود. ترشح این هورمون ها، باعث می‌شود بتوانید در یک زمان کوتاه، به ته9دیدهای پیرامونی پاسخ بدهید.
اما یک مشکل بزرگ وجود دارد: مغز انسان تفاوتی بین موقعیت‌های تهدیدآمیز و موقعیت‌های استراس زای روزمره قائل نمی‌شود! به این ترتیب، پاسخ مغز به محرک‌های بیرونی که قرار است یک مکانیسم برای خروج از موقعیت‌های تهدیدآمیز و حفظ جان باشد، در طولانی مدت به یک معزل اساسی تبدیل می‌شود که سلامت روحی و جسمی شما را به خطر می اندازد. در مقاله دیگری با عنوان استرس در محیط کار در مورد تاثیرات جسمی استرس نوشته ایم که توصیه می‌کنیم مطالعه کنید.
راهکارهایی برای مدیریت ذهن شلوغ
حالا که می دانید ذهن شما شلوغ است و باید به آن نظم بدهید، نیاز به راهکارهایی دارید تا از هجوم افکار منفی و نشخوار ذهنی جلوگیری کنید. در ادامه این راهکارها را با هم مرور می‌کنیم:
خلق افکار متضاد
معمولاً افکاری که به ذهن ما هجوم می آورند، افکار منفی هستند. یکی از رهکارهای مبارزه با هجوم افکار منفی، این است که ذهنتان را با افکار متضاد پر کنید. ما به طور طبیعی، به موقیعت‌های مختلف با افکار منفی پاسخ می‌دهیم. به همین دلیل یادگیری این مهارت و تبدیل افکار منفی به افکار مثبت، می‌تواند تاثیر خارق العاده ای بر زندگی شخصی و کاری شما داشته باشد. اگر ذهن شما در مورد کارتان منفی بافی می‌کند، نکات مثبت آن را به یاد بیاورید و با خود تکرار کنید.
مکتوب کردن افکار
یک راه مفید دیگر برای مدیریت ذهن شلوغ و نظم بخشیدن به افکار، این است که هر روز، زمانی را (هرچند کوتاه) به نوشتن اختصاص بدهید. اگر افکار منفی در طول روز به ذهن شما هجوم آوردند، به خودتان بگویید «الآن وقتش نیست!» شما روزانه زمان خاصی را به مرور افکار منفی و نوشتن آنها در دفتر روزانه اختصاص می‌دهید، پس باید بتوانید در بقیه اوقات، از راه یافتن افکار مخرب به ذهن خود جلوگیری کنید.
تکنیک‌های تنفس
نفس کشیدن، یک پدیده غیرارادی و خودکار است؛ اما چیزی که در موردش صحبت می‌کنیم، تنفس آگاهانه است. شلوغی ذهن معمولاً بر اثر استرس ایجاد می‌شود و تنفس آگاهانه، با کاهش سطح استرس زمینه بروز نشخوار ذهنی و منفی بافی را از بین می برد. روی تنفس خود تمرکز کنید و آن را از یک پدیده غیرارادی، به یک عمل ارادی و آگاهانه تبدیل کنید. عمیق تر و طولانی تر نفس بکشید و این کار را حداقل 6 دقیقه ادامه بدهید.
مدیریت ذهن شلوغ با خنده
خنده هم مانند استرس، واکنش طبیعی مغز به اتفاقات پیرامونی است. وقتی ذهن شما شلوغ و پر از افکار منفی است. خندیدن سخت به نظر می رسد؛ اما درست در همین موقعیت ها است که خندیدن به داد شما می رسد! خندیدن برای رفع شلوغی ذهن بسیار مفید است و می‌تواند به عنوان ابزاری برای تخلیه روانی، به ذهن شما نظم ببخشد. یوگای خنده و خنده درمانی بیش از 20 سال است که به عنوان تکنیکی برای کاهش استرس به کار می‌رود و طرفداران زیادی در سرتاسر جهان دارد.
پیش بینی نکن!
چیزی که باعث می‌شود ذهن شما درگیر استرس و افکار منفی شود، این است که اتفاقات پیرامونی، مطابق با انتظارات شما پیش نمی‌روند. امید به آینده هیچ ایرادی ندارد؛ اتفاقاً خیلی هم خوب است! چیزی که مهم است، این است که اجازه ندهید امید به آینده، توان مواجه شدن با موقعیت‌های غیرمنتظره را از شما بگیرد. امید داشتن به آینده تا جایی مفید است که به شما انگیزه تلاش بدهد. شما فقط می‌توانید هر روز برای رسیدن به اهدافتان تلاش کنید. قبول کنید که عوامل زیادی از خارج از حوزه کنترل شما قرار دارند و همیشه همه چیز مطابق برنامه پیش نمی‌رود.
منحرف کردن ذهن
منحرف کردن ذهن همیشه جواب می‌دهد! هر وقت افکار منفی به ذهن شما هجوم آوردند، فکرتان را منحرف کنید. می‌توانید خودتان را مشغول انجام دادن کار دیگری کنید. یک فیلم تماشا کنید یا یک کتاب بخوانید. می‌توانید با گوش دادن به یک پادکست، ذهنتان را در مسیر درست کنترل کنید. تمیز کردن منزل یا محل کار هم می‌تواند به ذهن شما نظم بدهد.
کنجکاوی کن!
مغز انسان همیشه مشتاق و آماده یاد گرفتن چیزهای جدید است. کنجکاوی کردن باعث می‌شود میل درونی و ذاتی شما به دانستن چیزهای جدید، بر شلوغی ذهنتان غالب شود. کافی است گام کوچکی برای یادگیری یک دانش یا مهارت جدید بردارید، خواهید دید که مغز شما چطور از افکار منفی خالی می‌شود و در مسیر دانستن هدایت می‌شود. البته مهم است که چه موضوعی را برای کنجکاوی کردن انتخاب می‌کنید! در واقع کنجکاوی می‌تواند یک شمشیر دو لبه باشد!
عبارت‌های تاکیدی مثبت
از تاثیر تلقین غافل نشوید! تکرار روزانه عبارت‌های تاکیدی مثبت می‌تواند به یک الگوی موثر و سازنده برای شما تبدیل شود. با تکرار مستمر این عبارت ها، باعث می‌شود آنها در ذهن شما درونی شوند و ذهنیت شما در جهت مثبت هدایت شود. بسته به این که ذهن شما درگیر کدام افکار منفی است، می‌توانید از عبارت‌های تاکیدی مثبت متفاوتی برای جهت دادن به ذهن خود استفاده کنید. در ادامه برخی از رایج ترین عبارت‌های تاکیدی را مرور می‌کنیم:
- من خودم را دوست دارم
- بهترین اتفاقات برای من خواهد افتاد
- آینده من پر از اتفاقات مثبت است
- من به توانایی‌های خودم ایمان دارم
تصویرسازی هدفمند
به مکان مورد علاقه خودتان که می‌تواند واقعی یا خیالی باشد، فکر کنید. جایی که حضور در آن شما را آرام و خوشحال می‌کند: یک ساحل در غروب آفتاب، یک صندلی راحت در مقابل یک شومینه، یا کنار یک رودخانه در جنگل. روی جزئیات تمرکز کنید. صدای آب را تصور کنید. بوی گیاهان را در ذهن خود بازسازی کنید. به نور خورشید روی اشیاء فکر کنید. با تمرین و کسب مهارت، این تصویرسازی تا حدی به واقعیت نزدیک می‌شود.
خلاق باش
فعالیت‌هایی مانند رنگ‌آمیزی کتاب‌ها، بافندگی، کتاب‌خوانی و سفال‌گری، راه فراری برای ذهن شلوغ است. اقدامات ساده و تکراری، مانند ورز دادن خمیر می‌تواند به شما کمک کند افکار خود را تغییر دهید و صحبت‌های درون ذهن خود را تنظیم کنید. اجازه دهید کودک درونتان بازی کند! نکته کلیدی این است که از فرآیند لذت ببرید و نگران نتیجه نباشید. حتی به تمیز کردن خانه یا میز کار و نظم دادن به وسایل اطرافتان هم به چشم تمرین مدیریت ذهن شلوغ نگاه کنید.
مخلص کلام
در دنیای امروز، مدیریت استرس به سادگی میسر نیست و ممکن است شما را با چالش‌های جدی رو به رو کند. اما نشخوار ذهنی و شلوغی ذهن، شما را به مشکلات روحی و به طبع آن دردهای روان تنی مبتلا می‌کند. پس برای ارتقای سلامت روحی و جسمی، باید به مهارت مدیریت ذهن شلوغ مجهز باشید. مدیریت استرس یک فرایند مستمر است و یک شبه به نتیجه نمی‌رسد؛ اما تاثیر مثبتی بر کیفیت زندگی شما می‌گذارد. در صورت نیاز می‌توانید از کمک یک مشاور یا روان درمانگر هم استفاده کنید.
رشدی آشکار در زندگی کاری شما
هزینه کمتر، کاربری راحت‌تر، امنیت بالاتر
به عنوان یک مدیر، یکی از راه‌های مدیریت ذهن شلوغ برای شما می‌تواند انتخاب ابزار درست برای مدیریت امور جاری سازمان باشد. ما به شما اتوماسیون اداری ابری آوات را پیشنهاد می‌کنیم. «آوات» راهکار جدید اتوماسیون اداری شرکت «چارگون» است که در بستر ابر به شما ارائه می‌شود. با «آوات» می‌توانید بدون نیاز به تهیۀ سرور و پرداخت هزینه‌های استقرار و نگهداری، از اتوماسیون اداری با کاربری آسان استفاده کنید؛ در هر ساعت و هر مکان، به اطلاعات‌تان که در فضایی کاملا امن نگهداری می‌شود دسترسی داشته باشید و هر زمان که خواستید از آنها خروجی بگیرید. به این ترتیب، از یک طرف هزینه‌های سربار را کاهش می‌دهید و از طرف دیگر با انعطاف و اطمینان بیشتری به افزایش بهره‌وری و توسعۀ کاروکسب‌تان می‌پردازید.